Τι συμβαίνει με τους ελέγχους για αδήλωτη εργασία και τα υπέρογκα πρόστιμα του ΙΚΑ – ΕΤΑΜ (ΕΦΚΑ);
Η αδήλωτη - ανασφάλιστη (μαύρη) εργασία και η εξ’ αυτής εισφοροδιαφυγή ζημιώνουν κάθε χρόνο τα ταμεία των δημοσίων ασφαλιστικών οργανισμών με μεγάλα ποσά. Το πρόβλημα έχει διαγνωσθεί εδώ και χρόνια, δικαίως έχει αναδειχθεί ως ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα της ελληνικής αγοράς, αλλά, κατά κοινή ομολογία, δεν έχει αντιμετωπιστεί επαρκώς. Τα τελευταία, δε, χρόνια για την πάταξη της αδήλωτης - μαύρης εργασίας έχουν θεσπιστεί πρόστιμα, τόσο αυστηρά, που ο καταλογισμός τους ισοδυναμεί –σε πάρα πολλές περιπτώσεις- με ολοκληρωτική οικονομική καταστροφή - «λουκέτο», ενώ ταυτοχρόνως, η διαδικασία του ελέγχου είναι πλημμελής και οδηγεί συχνά σε εσφαλμένες και μοιραίες, όπως προαναφέραμε, για τις επιχειρήσεις επιβολές προστίμων. Συγκεκριμένα, το πρόστιμο για καθένα ανασφάλιστο εργαζόμενο - υπάλληλο άνω των 25 ετών είναι 10.549,44 ευρώ, ενώ για ένα ανασφάλιστο εργαζόμενο - υπάλληλο κάτω των 25 ετών το πρόστιμο είναι 9.197,10 ευρώ.
Δεδομένου του μεγέθους του προβλήματος της μαύρης εργασίας και της τεράστιας απώλειας ασφαλιστικών εισφορών από τα ήδη οικονομικά βεβαρημένα ασφαλιστικά ταμεία, το κράτος εξαντλεί, δικαιολογημένα, την αυστηρότητά του κατά την επιβολή προστίμων, όμως αποδεικνύεται στην πράξη ότι ξεπερνά τα όρια, ώστε η επιβαλλόμενη κύρωση, να εκφεύγει του σκοπού της (πάταξη της μαύρης εργασίας) και να οδηγεί σε κλείσιμο των επιχειρήσεων, γεγονός που δεν έχει θεσπισθεί ως κύρωση για την συγκεκριμένη παράβαση.
Πλημμελής διαδικασία ελέγχου
Δεν είναι, όμως, μόνο το πρόστιμο υπέρογκο και εξ’ αυτού του λόγου άδικο. Δυστυχώς, και κατά τη διαδικασία επιβολής προστίμων δεν εξασφαλίζεται, ούτε στο ελάχιστο, η ορθή απόδοση ευθυνών και η δίκαιη επιβολή προστίμου στους κατά περίπτωση παραβάτες. Η δυσλειτουργία της ελεγκτικής διαδικασίας εκκινεί από το υπερβολικό ύψος του επιβαλλόμενου προστίμου και τις καταστροφικές του συνέπειες. Η αλήθεια είναι ότι η επιβολή προστίμου άνω των 10.000 ευρώ , για κάθε ένα μη δηλωμένο εργαζόμενο, σε μία μικρή ή μικρομεσαία επιχείρηση μπορεί να εξανεμίσει τις πιθανότητες αποκόμισης κέρδους για την επόμενη από τον έλεγχο διετία ή μπορεί κάλλιστα να αποτελέσει και τη χαριστική βολή σε μία ήδη χρεωμένη επιχείρηση. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι οι κεφαλαιακοί έλεγχοι (capital controls) και η εξαναγκασμένη στροφή της αγοράς σε πλαστικό και τραπεζικό χρήμα, αντί των μετρητών, καθιστούν το επιβαλλόμενο πρόστιμο ακόμη σκληρότερο, καθώς το ΙΚΑ – ΕΤΑΜ προχωρά τάχιστα σε κατασχέσεις τραπεζικών λογαριασμών, δηλαδή δεσμεύει τους λογαριασμούς του επιχειρηματία ή της εταιρείας μέχρι του ποσού του προστίμου. Το αποτέλεσμα είναι να μην μπορεί να εισπράξει η επιχείρηση οποιοδήποτε ποσό από τους τραπεζικούς της λογαριασμούς, αν δεν εξοφληθεί πρώτα το ποσό του προστίμου και έτσι να μην έχει την δυνατότητα να πληρώσει τα ενοίκια, να πληρώσει το προσωπικό της και τους προμηθευτές της. Και φυσικά δεν υπάρχει η δυνατότητα λήψης μετρητών, προκειμένου να μην δεσμευθούν οι εισπράξεις, αφού λόγω κεφαλαιακών ελέγχων, οι πληρωμές γίνονται όλες διατραπεζικά. Σε αυτό, λοιπόν, το τεταμένο κλίμα και με δεδομένες και γνωστές στους επιχειρηματίες τις ανωτέρω συνέπειες από την ενδεχόμενη επιβολή του προστίμου, λαμβάνουν χώρα έλεγχοι από τους υπαλλήλους του ΙΚΑ –ΕΤΑΜ σε οποιαδήποτε επιχείρηση απασχολεί προσωπικό. Στην πράξη τα ελεγκτικά κλιμάκια εισέρχονται στο κατάστημα γνωρίζοντας ότι πιθανότατα θα καταστρέψουν οικονομικά μία επιχείρηση. Οι υπάλληλοι, που τα στελεχώνουν, είναι προετοιμασμένοι πραγματικά για πόλεμο, (συνοδεύονται πάντα από αστυνομικά όργανα) και συνήθως επιλέγουν μία επιθετική συμπεριφορά απέναντι στον ελεγχόμενο και το προσωπικό του, ενώ βιάζονται πάντα να τελειώσουν την αυστηρή και επίπονη διαδικασία, συμπληρώνοντας το δελτίο ελέγχου χωρίς την απαιτούμενη προσοχή και την αρμόζουσα στο ύψος του προστίμου τυπικότητα. Έχει, δε, παρατηρηθεί ότι οι διενεργούντες τον έλεγχο, παρόντων μάλιστα των αστυνομικών οργάνων, απαιτούν από τους δήθεν εργαζομένους, να υπογράφουν το δελτίο ελέγχου, προβάλλουν την θέση της υπογραφής ως εκ του νόμου υποχρεωτική και συμπληρώνουν εκ των υστέρων το δελτίο με δικές τους παρατηρήσεις πάνω από την υπογραφή εργοδότη και εργαζομένων.
Το σφάλμα του ελεγκτή δεν διορθώνεται εύκολα
Ένα σφάλμα του ελεγκτικού κλιμακίου είναι δυστυχώς εύκολο να συμβεί και δύσκολο να διορθωθεί. Σε επίπεδο εξωδικαστικό έχει στην πράξη αποδειχθεί ότι το ΙΚΑ – ΕΤΑΜ (σήμερα πια ΕΦΚΑ) υπεραμύνεται των σφαλμάτων των υπαλλήλων - ελεγκτών του και αρνείται να προβεί σε διορθώσεις αν δεν ηττηθεί πρώτα στα δικαστήρια. Παρόλα αυτά, το ίδρυμα αναζητά τις απόψεις και τις εξηγήσεις του εκάστοτε εργοδότη, τον παροτρύνει να καταθέσει σχετικό υπόμνημα και συχνά οι υπάλληλοί του καταφεύγουν σε τεχνάσματα προκειμένου να τον πείσουν να το κάνει (υποσχόμενοι ότι θα αντιμετωπίσουν την περίπτωσή του με επιείκεια) κάτι που αν συμβεί θεραπεύεται μία από τις σημαντικότερες ελλείψεις της διαδικασίας επιβολής προστίμου, δηλαδή η μη συμμόρφωση στο άρθρο 20 παρ. 1 του Συντάγματος περί του δικαιώματος της προηγούμενης ακρόασης. Κατόπιν των ανωτέρω προκύπτει ότι μόνη λύση για την ακύρωση ενός υπέρογκου και άδικου προστίμου είναι η προσφυγή στα Διοικητικά Δικαστήρια. Η κατάθεση προσφυγής ,όμως, δεν σταματά τις ενέργειες του ΙΚΑ να προσπαθήσει να εισπράξει το ποσό του προστίμου, το ταχύτερο δυνατόν και με κάθε μέσο, και γιαυτό το συνηθέστερο και πιο αποτελεσματικό μέσο είναι η δέσμευση και κατάσχεση των τραπεζικών λογαριασμών της επιχείρησης. Για να εμποδισθεί το ΙΚΑ να προχωρήσει προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει , μετά την κατάθεση της προσφυγής να κατατεθεί στα δικαστήρια ξεχωριστό αίτημα αναστολής εκτέλεσης των διαδικασιών είσπραξης του προστίμου με νέο ξεχωριστό δικόγραφο , ενώ για να γίνει δεκτή αυτή η νέα αίτηση πρέπει να αποδειχθεί δικαστικά ότι η “εκτέλεση του προστίμου” θα προκαλέσει ανεπανόρθωτη βλάβη στο επιχειρηματία και στις εργασίες του.
Η υπερεξουσία του πρώην ΙΚΑ –ΕΤΑΜ (νυν ΕΦΚΑ)
Τελευταίως έχει παρατηρηθεί ότι ο ΕΦΚΑ (πρώην ΙΚΑ-ΕΤΑΜ), σε πολλές περιπτώσεις, προφανώς αυθαίρετα και με εντελώς αβάσιμους ισχυρισμούς, αρνείται ή καθυστερεί να συμμορφωθεί με αποφάσεις δικαστηρίων που αποφασίζουν, σύμφωνα με την διαδικασία που περιγράψαμε, να μην “εκτελεσθεί το πρόστιμο” για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.
Έτσι έχομε πλέον μπροστά μας την παρακάτω επικίνδυνη , θεσμικά και συνταγματικά εξέλιξη:
Η μεγάλη αυτή κρατική επιχείρηση, ο Ενιαίος Φορέας Κοινωνικής Ασφάλισης (πρώην ΙΚΑ – ΕΤΑΜ), με παρόμοιες ενέργειές του και παραλείψεις οφειλομένων ενεργειών του, κατάφερε να δημιουργήσει μια ποινή, μια κύρωση που δεν προβλέπεται από κανένα, ψηφισμένο στη βουλή, νόμο: Αυτή η νέα ποινή-κύρωση είναι το οριστικό κλείσιμο μιας επιχείρησης, εφόσον οι ελεγκτές του υποψιαστούν ότι σε αυτήν απασχολείται κάποιος εργαζόμενος, που δεν έχει δηλωθεί αρμοδίως, ενώ ταυτοχρόνως, εάν ο ελεγχόμενος επιχειρηματίας καταφέρει να δικαιωθεί προσωρινά στα δικαστήρια, ώστε να μην υποστεί τις συνέπειες αυτής της αυθαιρεσίας, γίνεται κάθε προσπάθεια, εκ μέρους του ιδρύματος αυτού, να μην εφαρμοσθεί η απόφαση αυτή που τον δικαιώνει έστω και προσωρινά.
Κατά τα άλλα,σύμφωνα με τα θεσμοθετημένα, η διοίκηση , δηλαδή η κάθε επί μέρους έκφανση της κυβερνητικής εξουσίας, οφείλει να αποφασίζει και να ενεργεί μέσα στα πλαίσια της γενικής και κεφαλαιώδους “αρχής της χρηστής διοικήσεως”, ώστε να αντιρροπείται η αναγνωρισμένη τάση της προς τον αυταρχισμό και την αυθαιρεσία.
