Αεροπορικές Μεταφορές: Δικαιώματα επιβατών και υποχρεώσεις αερομεταφορέων
Οι αεροπορικές μεταφορές ρυθμίζονται τόσο σε διεθνές όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Στο διεθνή χώρο το ζήτημα των αεροπορικών μεταφορών ρυθμίζεται από το Διεθνή Οργανισμό Πολιτικής Αεροπορίας (International Civil Aviation Organization, ICAO) των Ηνωμένων Εθνών (United Nations). Ο Διεθνής αυτός Οργανισμός υπαγορεύει ορισμένα πρότυπα ασφάλειας και προστασίας των επιβατών, η τήρηση όμως των προτύπων αυτών και ο τρόπος εφαρμογής τους εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την καλή θέληση των συμβαλλόμενων κρατών. Αντιθέτως, υψηλότερο επίπεδο προστασίας των επιβατών υφίσταται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με την έκδοση και τη δημοσίευση Κανονισμών, δεσμευτικών για όλα τα κράτη μέλη με ενεργές αεροπορικές επιχειρήσεις που εδρεύουν και δραστηριοποιούνται εντός της επικρατείας τους.
Ευρωπαϊκοί Κανονισμοί 996/2010 και 261/2004. Εμπιστοσύνη στις αεροπορικές μεταφορές και Αποζημιώσεις για μη συμμόρφωση.
Ενδεικτικά, στον υπ’ αριθ. 996/2010 Κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου αναγράφεται ότι στόχος αυτού είναι να εξασφαλισθεί υψηλό γενικό επίπεδο ασφαλείας της πολιτικής αεροπορίας στην Ευρώπη και ότι θα πρέπει να καταβάλλεται κάθε προσπάθεια προκειμένου να μειωθεί ο αριθμός ατυχημάτων και συμβάντων, ώστε οι πολίτες να έχουν εμπιστοσύνη στις αεροπορικές μεταφορές. Όσον αφορά ζητήματα ακύρωσης πτήσεων, άρνησης επιβίβασης, καθυστέρησης ή ματαίωσης πτήσεων εντός της Ε.Ε., είναι σε ισχύ ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός 261/2004, ο οποίος περιλαμβάνει άρθρα που προβλέπουν σαφώς δικαίωμα αποζημίωσης των επιβατών στις προαναφερθείσες περιπτώσεις, δικαίωμα επιστροφής χρημάτων ή μεταφοράς των επιβατών με άλλη πτήση στον προορισμό τους και δικαίωμα φροντίδας, ήτοι συγκεκριμένους κανόνες προσήκουσας συμπεριφοράς και εξυπηρέτησης που οφείλει να εφαρμόζει των προσωπικό των αερομεταφορέων απέναντι προς το επιβατικό κοινό, που αναμένει στις αίθουσες του αεροδρομίου. Μάλιστα κατ’ εφαρμογή του άρθρου 16 παρ. 3 του Κανονισμού (ΕΚ) 261/2004 έχουν καθοριστεί στην ελληνική έννομη τάξη κυρώσεις και διαδικασία επιβολής αυτών με την αρ. ΥΠΑ/Δ1/Δ/13770/980/14/4/2005 υπουργική απόφαση (Β΄ 529). Οι κυρώσεις αυτές είναι αποτρεπτικές και αναφέρονται αναλυτικά: 1) Για περιπτώσεις άρνησης της προβλεπόμενης στο άρθρο 7 του Ε. Κανονισμού 261/2004 καταβολής αποζημίωσης από τον αερομεταφορέα προς τον επιβάτη σε περίπτωση ματαίωσης πτήσης καθορίζονται τα ακόλουθα πρόστιμα: α) Για τις πτήσεις έως και 1500 χιλιόμετρα: χίλια ευρώ (1.000 ευρώ) ανά επιβάτη. β) Για όλες τις ενδοκοινοτικές πτήσεις άνω των 1.500 χιλιομέτρων και όλες τις άλλες πτήσεις μεταξύ 1.500 και 3.500 χιλιομέτρων: δύο χιλιάδες ευρώ (2.000 ευρώ) ανά επιβάτη. γ) Για όλες τις πτήσεις που δεν εμπίπτουν στα στοιχεία (α) και (β): τρεις χιλιάδες ευρώ (3000 ευρώ) ανά επιβάτη. 2). Για περιπτώσεις άρνησης από τον αερομεταφορέα της προβλεπόμενης στο άρθρο 8 του Κοινοτικού Κανονισμού 261/2004 παροχής βοήθειας στους επιβάτες, ήτοι εκπλήρωσης του δικαιώματός τους επιστροφής χρημάτων ή μεταφοράς με άλλη πτήση σε περιπτώσεις άρνησης επιβίβασης ή καθυστέρησης ή ακύρωσης της πτήσης τους καθορίζεται το ανώτατο και κατώτατο όριο χρηματικού προστίμου: α) Κατώτατο όριο :Χίλια ευρώ (1.000 ευρώ) ανά επιβάτη, β) Ανώτατο όριο: Τρεις χιλιάδες ευρώ (3.000 ευρώ) ανά επιβάτη. 3) Για περιπτώσεις άρνησης της προβλεπόμενης στο άρθρο 9 του Κοινοτικού Κανονισμού 261/2004 παροχής φροντίδας του αερομεταφορέα στον επιβάτη σε περίπτωση άρνησης επιβίβασης του ή καθυστέρησης ή ακύρωσης της πτήσης του, καθορίζεται το ανώτατο και κατώτατο όριο χρηματικού προστίμου: α) Κατώτατο όριο: Πεντακόσια ευρώ (500 ευρώ) ανά επιβάτη, β) Ανώτατο όριο: Δύο χιλιάδες ευρώ (2000 ευρώ) ανά επιβάτη. Τα ανωτέρω όρια μπορούν να αυξομειώνονται με νεότερη υπουργική απόφαση. Σε περίπτωση παράβασης συντάσσεται αμέσως σχετική έκθεση με συμπλήρωση ειδικού εντύπου από το αερολιμενικό όργανο, που είτε διαπίστωσε την παράβαση αυτοπροσώπως είτε του γνωστοποιήθηκε η παράβαση με την υποβολή έγγραφης αναφοράς ή καταγγελίας, βάση της τροποποίησης της απόφασης υπ’ αριθμ. ΥΠΑ/Δ1/Δ/13770/980/14.4.2005 με την ΥΠΑ/Δ1/Δ/1333/148/16/1/2007 (Β΄ 157).
Τοπική Αρμοδιότητα Δικαστηρίων - Διεθνής Δικαιοδοσία
Σε αυτό το πλαίσιο αξίζει να αναφερθεί η υπόθεση C‑356/19, που τέθηκε ενώπιον του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης με αντικείμενο τις αεροπορικές μεταφορές και την εφαρμογή του Κανονισμού (ΕΚ) 261/2004. Το Δικαστήριο της Ε.Ε. αποφάνθηκε κατόπιν παραπομπής προδικαστικής αποφάσεως, δυνάμει του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, που υπέβαλε πρωτοβάθμιο επαρχιακό δικαστήριο Βαρσοβίας κατά της αεροπορικής εταιρείας “Smartwings Poland”. Το Δικαστήριο εφήρμοσε πλήρως τον ανωτέρω Κανονισμό και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «Ο κανονισμός (ΕΚ) 261/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Φεβρουαρίου 2004, για τη θέσπιση κοινών κανόνων αποζημίωσης των επιβατών αεροπορικών μεταφορών και παροχής βοήθειας σε αυτούς σε περίπτωση άρνησης επιβίβασης και ματαίωσης ή μεγάλης καθυστέρησης της πτήσης και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 295/91, και ιδίως το άρθρο 7, παράγραφος 1, του Κανονισμού αυτού, έχει την έννοια ότι ο επιβάτης, του οποίου η πτήση ματαιώθηκε ή καθυστέρησε σημαντικά, ή ο δικαιοδόχος του μπορεί να αξιώσει την καταβολή του ποσού της αποζημίωσης που προβλέπει η διάταξη αυτή στο εθνικό νόμισμα που αποτελεί νόμιμο χρήμα στον τόπο της κατοικίας του. Μάλιστα, σε αυτό το σημείο χρειάζεται να επισημανθεί ότι σε περίπτωση που προκύψει διαφορά μεταξύ πολίτη της Ελλάδος και αερομεταφορέα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα ελληνικά δικαστήρια φέρουν διεθνή δικαιοδοσία και τοπική αρμοδιότητα εκδίκασης της διαφοράς. Η διεθνής δικαιοδοσία των δικαστηρίων της ελληνικής επικράτειας ορίζεται τόσο στο εσωτερικό δίκαιο, στον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας και στον Αστικό Κώδικα, όσο και στο Διεθνές Δίκαιο βάσει των ειδικών δικαιοδοσιών που προβλέπονται στον Κανονισμό των Βρυξελλών Ι (Κανονισμός 1215/2012). Ενδεικτικά, μπορούν να αναφερθούν η υπ’ αρ. 4273/2021 απόφαση του Εφετείου Αθηνών, με την οποία το δικαστήριο έκρινε ότι φέρει διεθνή δικαιοδοσία για την εκδίκαση διαφοράς γαλλικής αεροπορικής εταιρείας και έλληνα πολίτη, και η υπ’ αρ. 1842/2020 του Ειρηνοδικείου Θεσσαλονίκης, με την οποία το δικαστήριο σε παρόμοια περίπτωση έκρινε ότι φέρει διεθνή δικαιοδοσία και εφήρμοσε με ακρίβεια τον Κανονισμό 261/2004. Στόχος του Δικαστηρίου ήταν να εξασφαλιστεί ο σκοπός για τον οποίο θεσπίστηκε εξ αρχής ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός, ήτοι η αποτελεσματική και πλήρης προστασία και εξυπηρέτηση των επιβατών που μετακινούνται ελεύθερα εντός της Ε.Ε.
Υποχρέωση Ασφάλισης των Αερομεταφορέων για την Αστική τους Ευθύνη
Οι αερομεταφορείς έχουν υποχρέωση να λαμβάνουν όλα τα απαραίτητα μέτρα ασφάλειας και ενημέρωσης/πληροφόρησης των επιβατών. Φέρουν δε ευθύνη και οφείλουν να αποζημιώσουν προσωπικώς κάθε επιβάτη για ζημία ή βλάβη του λόγω ελλιπούς ή ανεπαρκούς ενημέρωσής του σχετικά με την πτήση του, λόγω καθυστέρησης, ματαίωσης ή απώλειας πτήσης αλλά και λόγω απώλειας, καταστροφής ή φθοράς των αποσκευών τους. Μάλιστα, αξίζει να τονιστεί ότι η Διεθνής Σύμβαση του Μόντρεαλ, η οποία υπογράφτηκε στις 28 Μαϊου 1999 στο Μόντρεαλ του Καναδά και τέθηκε σε διεθνή ισχύ στις 4 Νοεμβρίου 2003, μετά την επικύρωσή της από 30 τουλάχιστον συμβαλλόμενα κράτη, όπως ορίζει το άρθρο 53 παρ. 6 της εν λόγω Σύμβασης, επιβάλλει ειδικώς στα κράτη μέλη να διασφαλίζουν ότι οι αερομεταφορείς τους είναι κατάλληλα ασφαλισμένοι σε εθνικό επίπεδο, προκειμένου να έχουν τη δυνατότητα να αντικαταστούν εγκαίρως και προσηκόντως ζημίες που προκαλούνται στους επιβάτες τους.
Σε κάθε περίπτωση σημειώνεται ότι όλα τα ανωτέρω εφαρμόζονται, εφόσον δεν υφίσταται συντρέχον πταίσμα των επιβατών, ήτοι εφόσον ο εκάστοτε επιβάτης δεν έχασε την πτήση του ή δεν καθυστέρησε εξαιτίας των δικών του ενεργειών ή παραλείψεων.
Της Ελευθερίας Αναστασίας Σαγκίδου, ασκούμενης δικηγόρου.
