Καθυστέρηση του Δημοσίου σε Παροχές και Δικαιοσύνη
ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ ΑΠΟΝΟΜΗΣ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΚΑΙ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ ΕΚΠΛΗΡΩΣΗΣ ΤΩΝ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΩΝ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ. ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΗ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗΣ.
Σε προηγούμενη αρθρογραφία (νέο άρθρο Ιουνίου, https://www.varelaslaw.gr/nea/74-30, https://www.varelaslaw.gr/nea/75-poies-syntaksiodotikes-ypotheseis-epitaxynontai) αναφερθήκαμε επανειλημμένως στην ταχύτητα έκδοσης των συνταξιοδοτικών αποφάσεων και στην προσπάθεια που καταβάλλεται, ώστε να θεραπευθούν παθογένειες δεκαετιών δια της χρήσης ψηφιακών – ηλεκτρονικών μέσων.
Ο εκσυγχρονισμός και η ψηφιοποίηση υπηρεσιών του ηλεκτρονικού Εθνικού Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης (e-ΕΦΚΑ), επιτάχυναν συγκεκριμένες διαδικασίες σχετικά με την απονομή των συντάξεων, πλην όμως, σφάλματα και παραλείψεις κατά τη μετάβαση στην ψηφιακή εποχή έχουν δημιουργήσει ένα νέο «στοκ» από εσφαλμένες συνταξιοδοτικές αποφάσεις και από περιπεπλεγμένες ασφαλιστικές υποθέσεις, που ουδείς φαίνεται να ενδιαφέρεται να επιλύσει εντός εύλογου και νομίμου χρονικού διαστήματος. Διαφαίνεται, δυστυχώς, πως η γενικευμένη καθυστέρηση εκπλήρωσης των υποχρεώσεων του Δημοσίου απέναντι στο διοικούμενο, ακόμη κι όταν θεραπεύεται πρόσκαιρα, επανεμφανίζεται με την πρώτη ευκαιρία ωσάν η καθυστέρηση να αποτελεί πλέον αναφαίρετο γνώρισμα της ίδιας της δημόσιας διοίκησης.
Σε αυτό το άρθρο, λοιπόν, θα προσπαθήσουμε να συγκεντρώσουμε νομοθετημένες προθεσμίες ανταπόκρισης της διοίκησης στα νόμιμα αιτήματα των διοικούμενων, προκειμένου να προβούμε σε μία σφαιρική θεώρηση περί της ταχύτητας λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης αλλά και της δικαιοσύνης, εξετάζοντας και τις ίδιες τις διαδικασίες αυτοελέγχου των διοικητικών υπηρεσιών καθώς και τα μέσα προστασίας των προσβαλλόμενων εκ της καθυστερήσεως εννόμων αγαθών. Σε πόσες ημέρες οφείλει η διοίκηση να ανταποκρίνεται στα αιτήματα των πολιτών; Σε πόσες ημέρες υποχρεούνται τα ασφαλιστικά ταμεία να χορηγούν συντάξεις; Κι αν κανείς προσφύγει στη Δικαιοσύνη, σε πόσους μήνες υποχρεούται το Δικαστήριο να εκδώσει δικαστική απόφαση;
Προθεσμίες για την έκδοση των Συνταξιοδοτικών Αποφάσεων.
Σύμφωνα με το άρθρο 29Α του Νόμου 4387/2016 προβλέπεται ότι «η προσωρινή σύνταξη χορηγείται ή απορρίπτεται με απόφαση του αρμόδιου ασφαλιστικού οργάνου, εντός δύο (2) μηνών από την ημερομηνία κατάθεσης των δικαιολογητικών της παρ. 4 ή και από την ημερομηνία οριστικοποίησης της κρίσης των υγειονομικών επιτροπών, αν η χορήγηση της σύνταξης συναρτάται με την εκτίμηση του βαθμού αναπηρίας του ασφαλισμένου.»
Προθεσμία έκδοσης οριστικής απόφασης συνταξιοδότησης προβλέπεται σε κατασταστικές διατάξεις των ενταχθέντων στον e-ΕΦΚΑ ασφαλιστικών ταμείων και δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερη από 7 μήνες ακόμη και σε περίπτωση πολύπλοκης συνταξιοδοτικής υπόθεσης, στην οποία εφαρμόζονται διατάξεις διαδοχικής ασφάλισης. Η ανωτέρω ανώτατη προθεσμία 7 μηνών μπορεί να παραταθεί ελάχιστα με ειδική αιτιολογία, πλην όμως, η εύλογη προθεσμία διεκπεραίωσης των συνταξιοδοτικών αιτημάτων απέχει σε μεγάλο βαθμό από το μέσο χρόνο διεκπεραίωσης υποθέσεων διαδοχικής ασφάλισης.
Γενική Προθεσμία Ανταπόκρισης σχετικά με Αιτήματα προς τη Διοίκηση
Σύμφωνα με το άρθρο 4 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας «Οι δημόσιες υπηρεσίες, οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης και τα νομικά πρόσωπα δημόσιου δικαίου, όταν υποβάλλονται αιτήσεις, οφείλουν να διεκπεραιώνουν τις υποθέσεις των ενδιαφερομένων και να αποφαίνονται για τα αιτήματά τους μέσα σε προθεσμία πενήντα (50) ημερών, εφόσον από ειδικές διατάξεις δεν προβλέπονται μικρότερες προθεσμίες.». Εάν, λοιπόν, με ειδικότερες διατάξεις δεν προβλέπονται διευρυμένες προθεσμίες, τότε η διοίκηση καλείται να διεκπεραιώνει αιτήματα μέσα σε προθεσμία 50 ημερών από την υποβολή αιτήματος και την κατάθεση των σχετικών δικαιολογητικών. Ακόμη κι αν μία αίτηση υποβληθεί αναρμοδίως, τότε σε αυτήν την περίπτωση η παραλαβούσα υπηρεσία διαβιβάζει στο αρμόδιο τμήμα την αίτηση προς διεκπεραίωση, χωρίς τούτο να παρατείνει σημαντικά την προθεσμία διεκπεραίωσης.
Μία σύντομη αντιμετώπιση γραφειοκρατικών διαδικασιών σε οιαδήποτε δημόσια υπηρεσία, συμπεριλαμβανομένου του e-ΕΦΚΑ αρκεί για να αντιληφθεί κανείς ότι οι ανωτέρω προθεσμίες δεν τηρούνται ακόμη και σήμερα, και η συχνότητα υπέρβασής τους παραμένει ανησυχητικά υψηλή.
ΠΡΟΘΕΣΜΙΕΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ
Η συχνή καθυστέρηση διεκπεραίωσης των υποχρεώσεων του Δημοσίου έναντι των πολιτών, αναγκάζει τους τελευταίους να αναζητήσουν δικαστική προστασία ενώπιον των αρμοδίων Δικαστηρίων. Η παραβίαση νομοθετημένων υποχρεώσεων εκ των διοικητικών οργάνων, όπως η αθέτηση της υποχρέωσης να ανταποκριθεί σε αίτημα εντός εύλογης προθεσμίας ή η αθέτηση έκδοσης συνταξιοδοτικής απόφασης εντός ευλόγου χρόνου αποτελούν συχνή αιτία προσφυγής στη Δικαιοσύνη με αίτημα την χορήγηση αποζημίωσης. Ας δούμε ενδεικτικώς νομοθετημένες υποχρεώσεις, που ρυθμίζουν την ταχύτητα έκδοσης πολιτικών δικαστικών αποφάσεων: Σύμφωνα με το άρθρο 307 του Κώδικα Πολιτική Δικονομίας: «Αν για οποιονδήποτε λόγο που παρουσιάστηκε μετά το τέλος της συζήτησης είναι αδύνατο να εκδοθεί η απόφαση, η συζήτηση επαναλαμβάνεται αφού οριστεί νέα δικάσιμος και κοινοποιηθεί κλήση. Ο ορισμός της δικασίμου μπορεί να γίνει και η κλήση για τη συζήτηση μπορεί να κοινοποιηθεί με την επιμέλεια είτε κάποιου διαδίκου, είτε της γραμματείας του δικαστηρίου. Το ίδιο εφαρμόζεται και όταν το δικαστήριο διατάζει να επαναληφθεί η συζήτηση. Σε όλες τις πιο πάνω περιπτώσεις, οι κλήσεις για συζήτηση και τα αποδεικτικά της επίδοσης συντάσσονται ατελώς. Μόλις συμπληρωθεί το οκτάμηνο, ο Πρόεδρος του Τριμελούς Συμβουλίου Επιθεώρησης των Δικαστηρίων επιλαμβάνεται και ερευνά αν είναι δικαιολογημένη ή μη η καθυστέρηση. Όταν αυτή κριθεί δικαιολογημένη, παρέχεται στον δικαστή προθεσμία δύο (2) μηνών για τη δημοσίευση των αποφάσεων που καθυστερούν πέραν του οκταμήνου. Σε περίπτωση αδικαιολόγητης καθυστέρησης, όπως και όταν παρέλθει η προθεσμία των δύο (2) μηνών που χορηγήθηκε, κατά το προηγούμενο εδάφιο, χωρίς να έχουν δημοσιευθεί οι αποφάσεις που καθυστερούν, ο δικαστής υποχρεούται να επιστρέψει τη δικογραφία, άλλως αυτή αφαιρείται αμέσως με πράξη του δικαστή που διευθύνει το δικαστήριο ή του Προέδρου του τριμελούς συμβουλίου διεύθυνσης αυτού. Για τις υποθέσεις αυτές ορίζεται δικάσιμος για νέα συζήτηση, υποχρεωτικώς, εντός τριών (3) μηνών για τις υποθέσεις ειδικών διαδικασιών και έξι (6) μηνών για τις υποθέσεις τακτικής διαδικασίας, από τη συμπλήρωση των παραπάνω προθεσμιών των οκτώ ή των δέκα (10) μηνών.
Παρομοίως, τα Διοικητικά Δικαστήρια καλούνται να εκδίδουν αποφάσεις εντός ευλόγου χρόνου, σύμφωνα με τις θεμελιώσεις διατάξεις της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) και για το λόγο αυτό ήδη από το έτος 2012 προβλέπεται διαδικασία χορήγησης αποζημίωσης για καθυστέρηση έκδοσης διοικητικής δικαστικής απόφασης. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 55 του Νόμου 4055/2012 «1. Οποιοσδήποτε από τους διαδίκους, εκτός από το Δημόσιο και τα δημόσια νομικά πρόσωπα τα οποία συνιστούν κυβερνητικούς οργανισμούς κατά την έννοια του άρθρου 34 της ΕΣΔΑ, που έλαβαν μέρος σε διοικητική δίκη μπορεί να ζητήσει με αίτηση δίκαιη ικανοποίηση προβάλλοντας ότι η διαδικασία για την εκδίκαση της υπόθεσης καθυστέρησε αδικαιολόγητα και συγκεκριμένα ότι διήρκεσε πέραν του ευλόγου χρόνου που απαιτείται για τη διάγνωση των πραγματικών και νομικών ζητημάτων που ανέκυψαν στη δίκη.».
Αξίζει, επιπλέον, να τονιστεί πως για την έκδοση μίας δικαστικής απόφασης δεν αρκεί να λάβει χώρα ταχεία αξιολόγηση της υπόθεσης από το δικάσαντα Δικαστή, αλλά χρειάζεται να τηρηθούν οι νόμιμες δικονομικές προθεσμίες, ώστε να φτάσουμε συντόμως στην τελική συζήτηση της υπόθεσης. Για παράδειγμα στο άρθρο 237 παρ. 6 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας προβλέπεται ότι «Μέσα σε δεκαπέντε (15) ημέρες από την παρέλευση της προθεσμίας της παρ. 2 με πράξη του Προέδρου του τριμελούς συμβουλίου ή του αρμόδιου δικαστή, ορίζεται, σύμφωνα με τον κανονισμό του δικαστηρίου, ο δικαστής και για τις υποθέσεις αρμοδιότητας του πολυμελούς πρωτοδικείου, η σύνθεση του δικαστηρίου για την εκδίκαση της υπόθεσης. Στην τελευταία περίπτωση ο Πρόεδρος του Πολυμελούς Πρωτοδικείου ορίζει τον εισηγητή. Συγχρόνως ορίζεται ημέρα και ώρα συζήτησης στο ακροατήριο σε χρόνο όχι μεγαλύτερο από τριάντα (30) ημέρες από την παρέλευση της δεκαπενθήμερης προθεσμίας του πρώτου εδαφίου. Κατ` εξαίρεση, αν ο προβλεπόμενος από τον κανονισμό του δικαστηρίου αριθμός υποθέσεων, που ανατίθεται σε κάθε δικαστή, καλυφθεί, ο ορισμός δικαστή και χρόνου συζήτησης της υπόθεσης γίνεται στον απολύτως αναγκαίο χρόνο.». Αντιλαμβάνεται κανείς πως η εξαίρεση έχει μετατραπεί στον κανόνα, τουλάχιστον στα Δικαστήρια των μεγάλων πόλεων, που ο φόρτος είναι αυξημένος. Αλλά ακόμα και όταν δεν προβλέπεται εξαίρεση όπως στην εκδίκαση των εργατικών υποθέσεων, παραμένει αδύνατο να τηρηθούν οι νομοθετημένες προθεσμίες για την επιτάχυνση της απονομής της Δικαιοσύνης. Για παράδειγμα σύμφωνα με το άρθρο 621 ΚΠολΔ, προβλέπεται ότι συζήτηση των αγωγών και των τακτικών ένδικων μέσων επί των διαφορών για άκυρη απόλυση, μισθούς υπερημερίας και καθυστερούμενους μισθούς προσδιορίζεται υποχρεωτικά μέσα σε εξήντα (60) ημέρες από την κατάθεσή τους, ότι αν αναβληθεί η συζήτηση, αυτή προσδιορίζεται υποχρεωτικά μέσα σε τριάντα (30) ημέρες, ότι τέλος απόφαση του δικαστηρίου δημοσιεύεται υποχρεωτικά μέσα σε τριάντα (30) ημέρες από τη συζήτηση της αγωγής ή του τακτικού ένδικου μέσου.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Η αναγνώριση ενός δικαιώματος είναι σχεδόν αδιάφορη, εάν δεν τίθεται απώτατο χρονικό σημείο εκπλήρωσης των σχετικών υποχρεώσεων, που απορρέουν από αυτό. Η δημόσια διοίκηση στην Ελλάδα νοσεί. Ας μην αγνοούμε ότι τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται βελτίωση δια της ψηφιοποίησης υπηρεσιών του Δημοσίου τομέα, πλην όμως, η διοίκηση αδυνατεί να ανταποκριθεί στις προθεσμίες, που η ίδια η νομοθετική εξουσία έχει θεσπίσει σε συμφωνία με ευρωπαϊκούς κανονισμούς, ευρωπαϊκές οδηγίες, ευρωπαϊκές και διεθνείς αποφάσεις Δικαστηρίων. Η καθυστέρηση ανταπόκρισης της διοίκησης, όταν δεν δικαιολογείται επαρκώς, θεμελιώνει ευθύνη του Δημοσίου για αποζημίωση κάθε θετικής και αποθετικής ζημίας του αδικηθέντος και ζημιωθέντος διοικούμενου. Εάν, όμως, ακόμη και το ίδιο το Δικαστήριο, που επιλαμβάνεται σχετικά με την ανωτέρω αποζημίωση δεν ολοκληρωθεί εντός ευλόγου χρόνου, τότε ο πολίτης προσφεύγει, για να διεκδικήσει περαιτέρω αποζημίωση, ενώ τα όργανα διοίκησης και δικαστηρίων ελέγχονται πειθαρχικώς για τις αδικαιολόγητες καθυστερήσεις.
